Ά-τεχνη ζωή

           Έλεγε κάποιος περί της τέχνης και των εραστών της: «Άνθρωπο που θα καταφέρει να γαντζωθεί και να δει από την άλλη μεριά της μάντρας μην τον φοβάσαι…». Τέχνη είναι η δημιουργία «εκ του μη όντως εις το είναι» των ανθρώπινων αισθήσεων. Μουσική, χρώματα, γλυπτική, αρχιτεκτονική, φωτογραφία, ποίηση, λογοτεχνία, θέατρο. Αυτό το απροσδιόριστο κάτι που ενυπάρχει στον άνθρωπο άχρονα ως δώρο σπαρμένο από το Θεό, παίρνει μορφή και υπάρχει σε χώρο και σε χρόνο, μορφοποιώντας το μέχρι πρότινος αόρατο και ανήκουστο κάλλος τους κόσμου.

        Πόσες φορές σταθήκαμε έκθαμβοι μπροστά σε μια αγιογραφία του Μανουήλ Πανσέληνου ή σε ένα έργο του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου, πόσες φορές σαγηνευτήκαμε ακούγοντας το Χερουβικό Ύμνο σε σύνθεση του Διδασκάλου και συντοπίτη μας Πέτρου ή συγκινηθήκαμε ακούγοντας ένα πένθιμο του Chopin; Τί γαλήνη και ανάταση μας έχει προσφέρει η θέα ενός αρχαίου ιερού ή ενός τρίκλιτου βυζαντινού ναού, τί φτερουγίσματα κάνει η σκέψη μας ακούγοντας τον ποιητή της εκκλησιαστικής υμνολογίας να απαγγέλει ως άλλος αρχαίος ραψωδός «Χέρσον άβυσσον τόκον πέδον ήλιος επεπόλευσε ποτέ…».

     Δεν ξέρω πως συμπεριφερόταν ο κόσμος παλαιότερα. Βλέπω όμως τους συνανθρώπους μου σήμερα και θλίβομαι. Η υλιστική κοσμοθεωρία που ξεπέρασε τις πολιτικές αφετηρίες του προηγούμενου αιώνα έγινε τρόπος ζωής και μέσο έκφρασης για το σύνολο του δυτικού κυρίως κόσμου. Έκανε ύλη με τα μέσα της εποχής μας την τέχνη, και έτσι η μουσική εκφυλίστηκε σε φτηνό τραγουδάκι στο youtube, η τέχνη του παπαδιαμάντιου λόγου εξέπεσε στον γλωσσικό βούρκο της εποχής μας και η φωτογραφία κατάντησε μια αποτύπωση χωρίς νόημα, αποθηκευμένη κάπου στο αρχείο του υπολογιστή μας. 

        Μας λείπουν πολύ τα τελευταία χρόνια οι αναφορές. Το να μπορεί δηλαδή ο άνθρωπος να αναφέρει την ύπαρξη του ολόκληρη σε κάτι που ξεπερνά τα καθημερινά μέτρα και μεταβάλλει το χρόνο και το χώρο ανάλογα με τη δυναμική και την ένταση της αναφοράς. Προσπαθώ μάταια να φανταστώ τον Λακεδαιμόνιο Πέτρο να συνθέτει τα απαράμιλλα έργα του, μεταφέροντας ολόκληρη την ύπαρξη του σε ένα κομμάτι χαρτί περιμένοντας υπομονετικά κάποια ανθρώπινη φωνή να δώσει υπόσταση στις διέσεις, τις υφέσεις, στη σπάθη και στο κλιτόν…

      Η τέχνη ξεπερνά την οικονομική κρίση, νικά την μελαγχολία, προσφέρει ανακούφιση στον πόνο, προτείνει διεξόδους στα λογικά αδιέξοδα, ψυχ-αγωγεί στο Θείο τον όλον άνθρωπο, μηνύει τη χαρά του κόσμου στις καρδιές των θλιβομένων, μεσολαβεί μεταξύ της δημιουργίας και του Δημιουργού για να επανέλθει το πρώτο στο αρχαίον του κάλλος…

           Η συνειδητοποίηση της γύμνιας στην οποία μας οδηγεί η έλλειψη χρημάτων, είναι ευκαιρία γενικευμένης αναθεώρησης και επαναπροσδιορισμού του είναι. Η ευθεία γραμμή της ιστορίας απέδειξε πως κανένας λαός, καμία πολιτεία, κανένα πρόσωπο δεν ξεπέρασε τα στενά όρια του χρόνου και του χώρου ζώντας χωρίς την τέχνη. Και μάλιστα την τέχνη εκείνη που σύμφωνα με τον Πλάτωνα οι δημιουργοί της έχουν καθήκον «την του αγαθού εικόνα ήθους εμποιείν τοις ποιήμασιν» και ζητεί «το κακόηθες τούτο και ακόλαστον και ανελεύθερον και άσχημον μήτε εν εικόσι ζώων μήτε εν οικοδομήμασι μήτε εν άλλω μηδενί δημιουργουμένω εμποιείν,… αλλ’ εκείνους ζητητέον τους δημιουργούς τους ευφυώς δυναμένους ιχνεύειν την του καλού τε και ευσχήμονος φύσιν».

         Γράφει Αρχιεπίσκοπος Σινά Δαμιανός: «Ζούμε σε μιαν εποχήν συγχύσεως και παρακμής, όπου το «κακόηθες τούτο και ακόλαστον και ανελεύθερον και άσχημον» προβάλλεται ως πρότυπον ζωής και συχνά ποδηγετεί την Τέχνην όχι εις το να εμπνέει αλλά εις το να προκαλεί». Και δυστυχώς η πρόκληση αυτή εκλαμβάνεται ως πρόοδος οδηγώντας – κρίνοντας εκ του αποτελέσματος – τον άνθρωπο και την κοινωνία ολάκερη κάθε μέρα όλο και πιο βαθιά στο τέλμα του ακόλαστου και ανελεύθερου και άσχημου εγώ μας.

         Η εποχή μας απαιτεί από τους δημιουργούς και τους εραστές της τέχνης μια στροφή προς το αρχαίον κάλλος μέσα από το δρόμο της αρετής. Η κλασσική τέχνη στις διάφορες εκφράσεις της είναι το μόνο ασφαλές ενάρετο μέσο που θα φέρει το πλάσμα κοντά στον Πλάστη κάνοντας έν-τεχνη ολόκληρη τη ζωή μας. Μεταξύ του ατέχνως υπάρχειν επιλέγω το εντέχνως ζειν όχι για λόγους ψευδοκουλτούρας αλλά ως αφετηρία ανάβασης στον Αξεπέραστο και Τέλειο Τεχνίτη του κάλλους Δημιουργό μας…

Ευάγγελος Θεοδώρου

δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Όσιος Νίκων, τ. Ιουλ-Ᾱυγ-Σεπτ, 2012