Αποανάπτυξη

Αποανάπτυξη: Νέα τάση

ή επιστροφή στον κεκτημένο ρεαλισμό του παρελθόντος;

         Διάβασα πριν λίγες μέρες στο γνωστό περιοδικό Focus (μην. Σεπτέμβριος, αρ. τ. 139) ένα άκρως ενδιαφέρον άρθρο με τίτλο «Λιγότερη ανάπτυξη για καλύτερη ζωή». Στο άρθρο αυτό λοιπόν παρουσιάζεται η θεωρία ενός εβδομηντάχρονου Γάλλου οικονομολόγου και φιλοσόφου, του Σερζ Λατούς,  ο οποίος προτείνει το μοντέλο της «αποανάπτυξης» ως  απάντηση στο «βιώσιμη ανάπτυξη».

         Στη συνέντευξη αυτή ερωτάται ο Γάλλος διανοητής και απαντά: «Η ανάπτυξη δεν είναι εξ ορισμού βιώσιμη. Δεν εννοούμε βέβαια ότι πρέπει να αποαναπτυχθούν τα πάντα. Θέλουμε να μεγαλώσει η χαρά της ζωής, η ποιότητα του αέρα και του νερού και η ευημερία που κατέστρεψε η κοινωνία της ανάπτυξης. Αυτό που προσπαθούμε να σταματήσουμε δεν είναι η ανάπτυξη καθαυτή, αλλά η οικονομία της ανάπτυξης, αυτό το φαινόμενο καπιταλιστικής υφής που μας επιβάλλει ότι πρέπει να πλουτίσουμε, όχι για να βελτιώσουμε την ποιότητα της ζωής μας, αλλά για να τροφοδοτούμε την επιβίωση του ίδιου του συστήματος. Η ανάπτυξη δεν εννοείται πλέον ως μέσον αλλά ως ο σκοπός. Τη δεκαετία του ’50 και του ’60 αυτό το οικονομικό μοντέλο είχε νόημα γιατί παρήγαγε ευημερία για πολλά άτομα σε διάφορες κοινωνικές τάξεις. Όμως σήμερα καταστρέφει την ίδια την κοινωνική κατάσταση που κατακτήσαμε με τόσο κόπο. Η ανάπτυξη εξυπηρετεί μόνο τη διόγκωση των κερδών, την παραγωγή, την κατανάλωση, τη σπατάλη και τον εκφυλισμό».

         Ας είμαστε ειλικρινείς. Τα τελευταία τριανταπέντε χρόνια ζούμε ως χώρα και ως κοινωνία το «american dream» και μάλιστα σε εκδοχή πολύ χειρότερη από αυτή που το έζησαν (και το ζουν ακόμα) οι Αμερικανοί. Παθιαστήκαμε υπέρμετρα με ένα μοντέλο ζωής ξένο προς τις συνήθειες μας, ξένο προς τη στάση και τον τρόπο ζωής που συντήρησε χιλιετίες ολόκληρες έναν λαό, ξένο προς τη φύση του ίδιου του ανθρώπου.

         Όταν ενάμιση χρόνο πριν σε άρθρο μου εδώ κατέγραφα την άποψη πως σε αυτή τη μικρή γωνιά του πλανήτη συντελείται «το μεγάλο πείραμα» νομίζω πως δεν έπεφτα και πολύ έξω. Βαδίζοντας προς το τέλος του 2011 βρίσκουμε τη χώρα χρεοκοπημένη οικονομικά, κοινωνικά, ηθικά και τους εαυτούς μας εγκλωβισμένους στις ίδιες μας τις τραγικές επιλογές. Η συντριπτική πλειοψηφία από εμάς ονειρεύτηκε μεγάλα σπίτια, πανάκριβα αυτοκίνητα, ακριβά ρούχα, πολυτελή ζωή και διασκέδαση. Μεταλλαχτήκαμε μέσα σε λίγα χρόνια με ρυθμό γοργό και αλματώδη. Φυσικό επόμενο είναι να βιώνουμε ότι και όσα συμβαίνουν σήμερα. Δεν είναι τόσο η τραγικότητα των γεγονότων, όσο το ότι αναγκαζόμαστε ακούσια να επιστρέψουμε απότομα εκεί από όπου απότομα και εκούσια φύγαμε.

     Αποανάπτυξη λοιπόν είναι μια νέα προσέγγιση για τον δυτικό κόσμο, μια νέα θεωρία που όπως πολύ σωστά σημειώνει ο Σερζ Λατούς, παρουσιάζεται πλέον ως ανάγκη και όχι ως επιλογή. Μήπως όμως για εμάς, τους ανατολικότερα της εσπερίας Έλληνες, είναι ένας τρόπος που βιώθηκε ως κυρίαρχη πρόταση ζωής εκατοντάδες χρόνια τώρα; Η λογική των γονιών μας και των παππούδων μας δεν ήταν να ζουν φτωχά αλλά να ζουν με όσα διαπιστώνονται ως ανάγκη. Αυτή η επιλογή δεν βαραίνει τον άνθρωπο με περιττά, δεν διογκώνει παράλογα θέλω, δεν προσβάλει την προσωπική αξιοπρέπεια, δεν υποβιβάζει την ανθρώπινη ύπαρξη, δεν δημιουργεί ανισότητες κοινωνικές, δεν αποπροσανατολίζει τις προτεραιότητες μας, δεν πλάθει μια ηθική σαν πλαστελίνη κατά το δοκούν της εποχής.

        Το χρήμα στα χέρια μας από δυνατότητα ανάπτυξης και προσφοράς, έγινε επίδειξη κοινωνικής υπεροχής. Και τώρα που το χρήμα γλιστρά σαν άμμος μέσα από τα δάχτυλα, αναρωτιόμαστε πως θα ζήσουμε, ποιο θα είναι το μέλλον μας, πως θα συντηρήσουμε τους απαράδεκτους πόθους και τα όνειρα μας.

      Χωρίς να το επιλέγουμε άμεσα, μέσα από τους προδότες της πολιτικής και τους καπηλευτές της ζωής μας και του μέλλοντός μας, νομίζω ανατέλλει ένα μέλλον ευοίωνο. Φτάνει μόνο να αναγνωρίσουμε τα λάθη μας και να επιστρέψουμε στη γνήσια και χαμογελαστή ζωή του πολύ πρόσφατου παρελθόντος μας. Αρκεί όπως λέει και το λαϊκό τραγούδι να μη χτίζουμε στην άμμο παλάτια αλλά «επί την πέτραν. Και κατέβη η βροχή και ήλθον οι ποταμοί, και έπνευσαν οι άνεμοι και προσέπεσον τη οικία εκείνη και ουκ έπεσε. Τεθεμελίωτο γαρ επι την πέτραν» (κατά Ματθαίον, κεφ. 9, στ. 25-26). 

Ευάγγελος Θεοδώρου

Δημοσιευμένο άρθρο στο apela.gr, 26.9.2011